Vergroten van veiligheid

We zijn dagelijks met veiligheid bezig, hoewel misschien niet altijd bewust. Als ik naar mezelf kijk, begint dat al direct na het opstaan. Ik ga douchen en maak gebruik van een thermostaatknop. Voordat ik met de auto wegrijd, heb ik mijn tas achter de voorstoel gezet en doe ik veiligheidsgordel om. Ik houd me aan de maximum snelheid en pas die aan de verkeers- en weersomstandigheden aan. Ik app niet in de auto en als ik bel (zo weinig en zo kort mogelijk) doe ik dat alleen handsfree. Van veel (aangeleerde) handelingen ben ik me niet (meer) bewust.

En daar zit dan ook direct een gevaar in. Door handelingen te automatiseren ben je weliswaar efficiënter maar kun je ook minder alert worden op afwijkingen die ander gedrag van je verlangen. Ik zag deze week een aangrijpende documentaire op TV over ouders in de VS die hun kind “vergeten” waren in de auto waardoor het kind was overleden. Het aantal kinderen dat daardoor was overleden was hoger sinds het in de jaren ’90 verplicht was geworden om kinderstoeltjes achter in de auto te plaatsen. In alle gevallen die in de documentaire aan de orde kwamen, was er sprake van een afwijkende situatie (anders dan normaal en vaak gekoppeld aan “drukte”).

We kennen regels als het gaat om veiligheid. Soms hoor ik mensen zeggen dat we te veel regels hebben. Overheden die wetten maken voor veilig werken, bijvoorbeeld het rijtijdenbesluit of de Arbeidsomstandighedenwetgeving. Of opdrachtgevers die hoge eisen stellen aan hun opdrachtnemers, denk aan de petrochemie of de bouw. Of werkgevers die protocollen invoeren voor hun werknemers, zoals in het onderwijs of de zorg. Het gevaar is dat de betreffende regels in algemene zin wel passen maar niet in bijzondere situaties. Dan worden ze als belemmerend ervaren en veroorzaken ze juist het ongewenste gedrag: regels worden naar de letter gevolgd wetend dat dit dan juist gevaarlijke situaties kan opleveren (opstandigheid) of handelingen worden verzwegen (wat niet weet, wat niet deert).

Dat is een gemiste kans. We kunnen juist heel veel leren van handelingen die niet het gewenste resultaat opleveren. Ik zeg bewust niet: “handelingen die fout zijn”. Juist van fouten maken leren we het meest. Door die te bespreken, kom je tot verbeteringen. Centrum Veilig Wonen stimuleert veilig werken (video CVW) door het aanbieden van trainingen op het gebied van veiligheid maar ook door het melden van incidenten. Eigenlijk zouden we moeten spreken van het melden van verbeterpunten. Meldingen zijn er niet om opdrachtnemers te straffen maar om er beter van te worden, ook andere opdrachtnemers en ook CVW als opdrachtgever.

Het is dus goed dat er regels zijn. Zeker als het gaat om veiligheid. Regels moeten worden nageleefd. Maar niet zonder zelf na te blijven denken. Regels zijn dus geen doel maar een middel. Ze kunnen je helpen om na te denken over het waarom. Als je je bewust bent van het waarom, is het ook makkelijker om je gedrag aan te passen. En door na te denken over wat er beter kan, kun je je ontwikkelen. Als het om veiligheid gaat, kan dat niet zo moeilijk zijn. Immers iedereen wil ’s avonds veilig thuis komen.